Polisomnografija se koristi za postavljanje dijagnoze različitih poremećaja spavanja.
Najčešće se radi u svrhu postavljanja dijagnoze apneje u spavanju.
Apneja u spavanju predstavlja poremećaj spavanja kod kojeg dolazi do ponavljajućih prekida disanja ili smanjenja protoka vazduha kroz disajne puteve koji traju 10 i više sekundi.
Koje vrste apneje u spavanju postoje?
Apneja u spavanju može biti centralna, opstruktivna i mješovita.
Centralna apneja u spavanju je obično posljedica moždanih, neuromišićnih i kardioloških oboljenja. Poseban vid centralne apneje u spavanju je tzv. Cheyne–Stokesovo disanje.
Slika 1. Cheyne–Stokesovo disanje
Opstruktivna u spavanju se javlja kao posljedica djelimičnog ili potpunog zatvaranja disajnih puteva uz prisutan rad disajne muskulature. Pacijent u stvari ne može da diše jer postoji prepreka (opstrukcija) najčešće zbog zapadanja jezika i opuštanja mekih struktura ždrijela.
Slika 2. Mehanizam nastanka opstruktivne apneje u spavanju.
Simptomi opstruktivne apneje u spavanju su nespecifični i mogu biti dnevni i noćni.
Noćne simptome najčešće primjete druge osobe, koje spavaju sa pacijentom. Pacijenti su rijetko svjesni noćnih simptoma i obično partner upozori pacijenta da nešto nije u redu. Najčešće se javlja glasno hrkanje, prestanak disanja, često buđenje, prekidi sna kojih se pacijent obično ne sjeća, osjećaj gušenja i davljenja, nemiran san i zastrašujući snovi, gorušica, izraženo noćno znojenje i drugi simptomi.
Dnevni simptomi su nespecifični i obično pacijent luta od jednog do drugog doktora. Najčešći dnevni simptomi su buđenje suvih usta, umor i dnevna pospanost, jutarnja glavobolja, nedostatak koncentracije, zaboravnost, česte promjene raspoloženja, seksualna disfunkcija i impotencija.
Faktori rizika za opstruktivnu apneju u spavanju su muški pol, gojaznost, kratak i širok vrat, varijacije izgleda usne duplje, kraniofacijalne abnormalnosti, upotreba antidepresiva, konzumiranje alkohola i drugi.
Opstruktivna apneja u spavanju se češće javlja kod određenih oboljenja kao što su kardiovaskularna oboljenja (poremećaji ritma, naročito fibrilacija atrija, srčana slabost, infarkt miokarda, hipertenzija), hronična opstruktivna bolest pluća, hipotireoza, akromegalija, šećerna bolest i druga oboljenja.
Ukoliko se ne liječi opstruktivna apneja u spavanju može izazvati različite posljedice, od kojih je najteža iznenadna smrt u spavanju. Ostale posljedice neliječene opstruktivne apneje u spavanju su povišen krvni pritisak, srčane aritmije (naročito fibrilacija atrija), infarkt miokarda, plućna embolija, šećerna bolest, šlog, depresija, impotencija, lošiji kvalitet života i druge posljedice.
Ukoliko postoji sumnja na ovo oboljenje prvo se obavi razgovor sa pacijentom radi dobijanja detaljnih podataka o simptomima, pratećim oboljenjima i trenutnoj terapiji koju pacijent koristi.
Preporučuje se da se prije polisomnografskog pregleda ispune i određeni dijagnostički upitnici kao što je STOP BANG, Berlinski upitnik, Epworthova skala za pospanost a po potrebi i drugi testovi.
Slika 3. Primjer STOP BANG upitnika
|
Da Ne ● ● |
S (hrkanje, eng. snore) Da li glasno hrčete (glasnije od normalnog govora, dovoljno glasno da se čuje iz susedne prostorije, ili da Vas partner udara laktom zbog hrkanja u toku noći) ? |
|
Da Ne ● ● |
T (umor, eng.tired) Da li se često osećate umorno, iscrpljeno, ili pospano tokom dana (na primer za vreme upravljanja vozilom ili razgovora) ? |
|
Da Ne ● ● |
O (prekid u disanju, eng. observed) Da li je neko primetio da ste prestali da dišete ili da se gušite tokom spavanja? |
|
Da Ne ● ● |
P (povišen krvni pritisak, eng. pressure) Da li imate ili se trenutno lečite od povišenog krvnog pritiska? |
|
Da Ne ● ● |
B (Indeks telesne mase, eng. BMI) Indeks telesne mase veći od 35 kg/m2? |
|
Da Ne ● ● |
A (godine života, eng. age) Stariji od 50 godina? |
|
Da Ne ● ● |
N (obim vrata, eng. neck) Obim vrata veći od 41 cm (žene) tj 43 cm (muškarci)? |
|
Da Ne ● ● |
G (pol, eng. gender) Muški pol? |
Nakon toga se obavlja detaljan klinički pregled uz mjerenje tjelesne težine, visine i obima vrata. Zlatni standard u postavljanju dijagnoze apneje u spavanju je cjelonoćna polisomnografija. Ovim pregledom se prikupljaju podaci o dužini spavanja, dužini i vrstama prekida disanja tokom spavanja, zasićenosti krvi kiseonikom, položaju spavanja i pulsu. Ovi podaci su bitni za postavljanje dijagnoze i određivanje težine apneje u spavanju, od čega zavisi dalje liječenje. Zavisno od broja parametara posmatranja (moždana aktivnost, mišićni tonus, pokreti očiju, pokreti nogu, disajni pokreti, hrkanje, protok vazduha, zasićenje krvi kisonikom) te da li se radi pod video nadzorom ili ne, polisomnografija se dijeli na 4 tipa.
Slika 4. Primjer postavljanja aparata za polisomnografiju
U liječenju se primjenjuju opšte mjere, kao što su :
Za liječenje apneje u spavanju mogu se koristiti i određene vježbe, koje su namijenjene za jačanje mišića mekog nepca i mekih struktura vrata.
Najčešće se koristi aparati (CPAP) koji duvaju vazduh pod povišenim pritiskom u disajne puteve i na taj način ih održavaju prohodnim (djeluju kao „vazdušna proteza“).
Slika 5. Primjer CPAP aparata
Hirurško liječenje sastoji se u anatomskoj rekonstrukciji anomalija gornjih disajnih puteva ili djelomičnom odstranjenju tkiva ždrijela (krajnici, meko nepce, resica).
U terapiji se koriste i različite vrste tzv mandibularnih aparata.
Slika 6. Primjer mandibularnog aparata
AHI indeks predstavlja broj prekida disanja tokom jednog sata spavanja. U zavisnosti od AHI indeksa, apneja u spavanju može biti:
Prilikom procjene težine opstruktivne apneje u spavanju pored AHI indeksa moraju se uzeti u obzir i prisustvo ili odsustvo dnevne pospanosti, da li se pacijent žali na loš kvalitet spavanja te prisustvo drugih oboljenja i gojaznosti.
Za liječenje teške apneje u spavanju se najčešće koriste CPAP aparati. Skraćenica CPAP označava Continuous positive airway pressure što znači se kontinuirano u disajne puteve ubacuje vazduh pod ujednačenim pritiskom i na taj način disajni putevi (koji su skloni kolapsu kod pacijenata oboljelih od apneje u spavanju) održavaju otvorenim i prohodnim.
Osnovni dio CPAP aparata je kompresor koji stvara protok vazduha pod ujednačenim pritiskom. Taj vazduh prolazi kroz filter za vazduh u fleksibilno crijevo na čijem se kraju nalazi maska koju pacijent stavlja na nos ili usta. Tokom spavanja ovaj vazduh, koji je pod određenim pritiskom, otvara disajne puteve i omogućava normalno disanje.
Slika 1. CPAP aparat
Pored CPAP aparata postoji i APAP i BiPAP aparat, koji se mogu koristiti u tretmanu apneje u spavanju.
CPAP aparat stalno ubacuje vazduh pod jednim te istim, ranije određenim pritiskom.
APAP aparat automatski podešava visinu pritiska potrebama pacijenta.
BiPAP aparat ima određene dvije visine pritiska, jednu za udah a drugu za izdah. Koristi se kod pacijenata koji imaju povišene vrijednosti ugljen-dioksida u krvi.
Postoje nosne, usno-nosne i maske za čitavo lice ili tzv. full-face maske.
Tip maske se određuje individualno prema obliku i veličini lica pacijenta.
Slika 2. Nosna maska
Slika 3. Usno-nosna maska
Slika 4. Full-face maska
Postoje brojne studije koje potvrđuju korist upotrebe CPAP aparata za liječenje apneje u spavanju kao što su: bolji kvalitet sna, snižavanje rizika za srčani i moždani udar, snižavanje krvnog pritiska, smanjivanje dnevne pospanosti a može sniziti i vrijednosti šećera i masnoća u krvi.
Međutim, određen broj pacijenata ima neugodnosti tokom korištenja aparata jer im smeta da zaspu, pojedini imaju osjećaj zapušenosti nosa, suva usta, krvarenje na nos, iritaciju kože na mjestima gdje je maska dodiruje i osjećaj nadutosti
Ukoliko zbog apneje u spavanju koristite CPAP aparat možda ste osjetili i neka neželjena dejstva vezana za upotrebu CPAP aparata. Veoma je bitno prepoznati ova neželjena dejstva i postupiti po sljedećim savjetima da ih otklonite, da biste osjetili sve koristi od redovne upotrebe CPAP aparata.
Česti neželjeni efekti upotrebe CPAP aparata
Nadutost
Nadutost se obično javlja kada je pritisak, pod kojim radi CPAP aparat, previše visok. Uzroci mogu biti različiti i najbolje je kontaktirati ljekara ili servisera CPAP aparata da se pronađe i otkloni uzrok ovog neželjenog dejstva.
Klaustrofobija
Pojedine osobe se osjećaju klaustrofobično dok koriste CPAP masku. S obzirom da postoji veliki izbor različitih maski za CPAP aparat potrebno je odvojiti dovoljno vremena i probati sve postojeće modele, te se odlučitit za onu masku koja Vama najviše odgovara. Kod osoba koje se osjećaju klaustrofobično noviji modeli maski tzv. „nasal pillow“ mogu biti idelano rješenje.
Slika 1. „Nasal pillow“ maska za CPAP aparat
Slika 2. Nosna maska
Slika 3. Usno-nosna maska
Slika 4. „Full-face“ maska
„Curenje vazduha“ ( „leak“) mimo maske
Ukoliko maska nije dobro priljubljena uz lice ili nije dobro očišćena može doći do curenja („leak“) vazduha mimo maske. U ovom slučaju aparat prepoznaje da nije dostigao zadatu vrijednost pritiska i stalno povećava pritisak pod kojim duva (ako se radi o APAP aparatu) ili uopšte ne dostiže zadatu vrijednost (ako se radi o CPAP ili BiPAP aparatu). Zbog ovoga je neophodno da se izabere maska koja odgovara obliku i veličini lica pacijenta i da se dobro fiksira da bi bilo dobro priljubljena uz lice, te da ne dolazi do curenja vazduha mimo maske.
Suv ili zapušen nos i krvarenje na nos
CPAP aparat duva vazduh u disajne puteve pod povišenim pritiskom i ovo može uzrokovati suvoću nosa, zapušenost nosa ili krvarenje na nos. Da bi se ova neželjena dejstva spriječila potrebno je da maska bude dobro priljubljena na lice, da bi se izbjeglo curenje vazduha mimo maske. Pored toga preporučuje se koristiti ovlaživač vazduha sa grijačem. Stepen vlažnosti se može podešavati prema Vašim potrebama. Pred spavanje se može koristiti sprej za nos na bazi morske vode.
Iritacija i oštećenje kože lica
S obzirom da maska treba da bude priljubljena uz lice i da se koristi kontinuirano iz noći u noć, može doći do iritacije kože ili pojave oštećenja kože. Da bi se ovo izbjeglo potrebno je izabrati masku odgovarajuće veličine, potrebno je masku stavljati na čisto lice, ne koristiti masne kreme prije stavljanja maske a na mjestima velikog pritiska se mogu koristiti i zaštitni jastučići.
Slika 5. Nosni zaštitni jastučić
Infekcije
Da bi se spriječila pojava infekcije, kao što je infekcija sinusa ili pluća, potrebno je svakodnevno i detaljno čistiti masku, dovodno crijevo i ostale dijelove aparata te redovno mijenjati filtere vazduha.
Glavobolja
Glavobolja nije čest simptom ali se može javiti ukoliko je zadati pritisak CPAP aparata previsok ili postoji zapušenost sinusa. U tom slučaju je potrebno koristiti sredstva koja će pomoći pravilnom funkcionisanju nosa i sinusa.
Većina navedenih neželjenih dejstava se može olakšati i spriječiti. Najbitnije je da se i pored toga CPAP aparat koristi redovno! Ukoliko se ne koristi redovno može doći do teških zdravstvenih problema kao što su srčane aritmije, povišen krvni pritisak, popuštanje srca, srčani infarkt i moždani udar.
Redovno čistite svoj CPAP aparat
Neophodno je da su CPAP maska i ostali dijelovi aparati uvijek čisti. Svakodnevno čistite masku, crijevo i ovlaživač da biste spriječili kontaminaciju bakterijama ili gljivicama. CPAP maska i ovlaživač se trebaju čistiti svakodnevno blagim deterdžentom i mlakom vodom. Jednom sedmično biste ih trebali potopiti u rastvor sirćeta (1 dio sirćeta i 3 dijela vode).
Ne koristite masne proizvode za kožu lica
Masni proizvodi za njegu lica mogu biti značajan uzrok neželjenih dejstava upotrebe CPAP aparata. Potrebno ih je temeljno skinuti sa lica prije nego što stavite CPAP masku. U suprotnom se ovi proizvodi mogu taložiti na masci i uzrokovati neželjena dejstva.
Koristite odgovarajuću CPAP masku
S obzirom da postoji veliki izbor različitih maski za CPAP aparat potrebno je odvojiti dovoljno vremena i probati sve postojeće modele, te se odlučitit za onu masku koja Vama najviše odgovara zavisno od oblika i veličine lica. Pored oblika i veličine lica na izbor maske utiče i visina zadatog pritiska CPAP aparata, klaustrofobija kao i pretežno disanje na usta.
Slika 1. „Nasal pillow“ maska za CPAP aparat
Slika 2. Nosna maska
Slika 3. Usno-nosna maska
Slika 4. „Full-face“ maska
Redovno provjeravajte ovlaživač i grijač vazduha
Ukoliko imate suva usta, suv nos, zapušenost nosa ili krvarenje na nos provjerite da li su Vam ovlaživač i grijač vazduha ispravni. Neophodno je da ovlaživač vazduha redovno čistite.
U određenim situacijama je potrebno podesiti zadati pritisak pod kojim CPAP uređaj radi.
Nekada je ovo potrebno zbog neželjenih dejstava kao što je otežan izdah, gutanje vazduha i drugi osjećaji nelagode prilikom upotrebe CPAP aparata.
Ukoliko ste prestali pušiti, piti alkohol ili ste značajno izgubili ili dobili na tjelesnoj težini postoji mogućnost da treba korigovati zadate pritiske.
Upotreba RAMP funkcije omogućava da Vaš CPAP aparat počinje rad sa nižim pritiskom koji se tek nakon određenog vremena (15-30 minuta) postepeno povećava na zadate vrijednosti, što Vam daje veći komfor prilikom korišćenja uređaja.
created with
Website Builder Software .